1. मुलखेड गावाबद्दल –

• मुळखेड हे महाराष्ट्र राज्यातील पुणे जिल्ह्याच्या मुलशी तालुक्यातील एक ग्राम आहे.

• पुण्यापासून साधारण 20–22 किमी अंतरावर हे गाव स्थित आहे.

• मुळखेडमध्ये ग्रामपंचायत अस्तित्वात आहे.

• उपलब्ध जनगणना नोंदींनुसार गावाची लोकसंख्या साधारण 1,100–1,200 च्या आसपास नोंदलेली आहे.

• भौगोलिक क्षेत्र अंदाजे 520.88 हेक्टर (सुमारे 5.2 चौ.किमी) आहे.

• नवीन/अपडेट झालेले डेटा मिळाल्यास हे आकडे बदलू शकतात.

2. इतिहास –

• मुळखेडसाठी थेट गाव-विशिष्ट पुरावे, लेख किंवा संग्रहित ऐतिहासिक तपशील सार्वजनिक स्तरावर मर्यादित स्वरूपात आढळतात.

• अधिकृत व जुन्या नोंदी कमी असल्याने प्रामाणिक इतिहास समजण्यासाठी स्थानिक ग्रामपंचायत नोंदी, मंदिर अभिलेख व गावातील ज्येष्ठ व्यक्तींच्या माहितीशी तुलना करणे आवश्यक ठरते.

• मुलशी हा सह्याद्रीच्या पायथ्याशी असलेला भाग, त्यामुळे या परिसरात परंपरेने शेतीसंस्कृती, स्थानिक देवस्थाने, वाड्यांची परंपरा आणि मराठा-युगीन प्रशासनाचा प्रभाव प्रादेशिक स्तरावर दिसून येतो.

• या इतिहासाचा अप्रत्यक्ष परिणाम मुळखेडच्या सामाजिक रचनेवर व संस्कृतीवर दिसत राहिला असण्याची शक्यता नक्कीच आहे.

3. सांस्कृतिक वारसा व परंपरा –

• गावात मराठी भाषा प्रमुख आहे.

• गणपती, दिवाळी, नवरात्र, पोळा, शेतकरी सण यांसारखे उत्सव ग्रामीण महाराष्ट्राप्रमाणे येथेदेखील साजरे होतात.

• स्थानिक देवळे, जत्रा, यात्रा आणि वार्षिक धार्मिक कार्यक्रम हे गावातील सामाजिक-धार्मिक जीवनाचे अंग असण्याची शक्यता जास्त आहे.

• या परंपरा स्थानिक रहिवाशांकडून अधिक तपशीलात मिळू शकतात.

4. स्थानिक व जवळची पर्यटनस्थळे –

मुळखेड गावाची भौगोलिक स्थिती अत्यंत लाभदायक आहे कारण मुलशी तालुका हे स्वतःच पर्यटनात आणि नैसर्गिक सौंदर्यात प्रसिद्ध ठिकाण आहे.

गावाजवळील महत्त्वाची ठिकाणे:

• मुलशी धरण व तलाव परिसर

• ताम्हिणी घाट

• देवकुंड धबधबा

• अंधारबन फॉरेस्ट ट्रेक

• किल्ले घांगड, कैलासगड, तोरणा, इत्यादी डोंगरी ठिकाणे व ट्रेकिंग रूट्स

मुलशी परिसरात दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात पर्यटक भेट देतात. यामुळे मुळखेड गावाला पर्यटन–आधारित व्यवसाय, होमस्टे, स्थानिक उत्पादन विक्री, फळभाज्या/शेतमाल विपणन आणि मार्गदर्शन सेवा यांसारखे अनेक आर्थिक विकास पर्याय उपलब्ध होऊ शकतात.

5. विकास उपक्रम — (मागील/सध्याचे + पुढील शक्यता) परिसरात दिसणारे उपक्रम –

• पर्यटन वाढलेले असल्यामुळे मुलशी परिसरात सुरक्षितता, व्यवस्थापन, प्रवेश नियंत्रण, आणि पर्यावरण-संवर्धन संबंधित उपक्रम आखले जात आहेत किंवा अंमलात आणले जात आहेत.

• या प्रक्रिया पर्यटक संख्या व्यवस्थापन, पायाभूत सुविधा आणि स्थानिक अर्थवाढ यासाठी महत्त्वाच्या ठरतात.

6. मुळखेडसाठी व्यवहार्य विकासदिशा –

• शेतकऱ्यांसाठी मूल्यवर्धन ( थेट विक्री, स्थानिक ब्रँडिंग)

• ग्रामीण/इको–टुरिझम, होमस्टे, फॉर्म-स्टे, स्थानिक फूड अनुभव टुरिझम

• पाणीपुरवठा, रस्ता सुधारणा, डिजिटल नेटवर्किंग वाढवणे

• युवक आणि महिलांसाठी रोजगार कौशल्य प्रशिक्षण (फूड प्रोसेसिंग, क्रिएटिव्ह क्राफ्ट्स, हॉस्पिटॅलिटी)

• सहकारी संस्था, कृषी प्रक्रिया केंद्रे आणि ग्रामसमिती सहकार्याने विकास उपक्रम वाढवता येतात